قسمتی از برنامه باش چگونه محیط زیست را حفظ کنیم؟

یسکافه: ایران باتوجه به برخورداری از شرایط اقلیمی خاص دارای تنوع زیستی قابل توجهی است. با این وجود تعدادی از گونه ها در سالهای قبل گرفتار لطمه هایی شده اند این در حالیست که هریک از ما می توانیم در حفظ تنوع زیستی کشور نقش داشته و به قول سازمان ملل «بخشی از برنامه باشیم.»

به گزارش یسکافه به نقل از ایسنا روز ۲۲ می ( مصادف با اول خرداد و هر چهار سال یک دفعه دوم خرداد) روز جهانی تنوع زیستی است؛ روزی که از طرف سازمان ملل متحد با هدف ارتقای سطح آگاهی و دانش عموم نسبت به تنوع زیستی، ارزش های آن و قدم هایی که می توانند برای حفظ این سرمایه گرانبها بردارند، انتخاب و نامگذاری شده است و هر ساله در سرتاسر جهان با برگزاری برنامه های گوناگون و متنوع گرامی داشته می شود. «بخشی از برنامه باش» به عنوان شعار روز جهانی تنوع زیستی سال ۲۰۲۴ انتخاب شده است.

ایران کشوری است که چهارراه بین آفریقا، اسیا و اروپا شمرده می شود و از شمال غرب به اروپا، از غرب به آفریقا و از شرق به آسیا راه دارد. این وضعیت جغرافیایی سبب تنوع اقلیمی کشورمان شده است. در ایران ۱۰۳۶ گونه مهره دار جانوری کشور شامل ۲۰۹ گونه پستاندار، ۵۶۰ گونه پرنده، ۲۴۲ گونه خزنده و ۲۵ گونه دوزیست شناسایی شده اند که ۷۵ گونه در فهرست سرخ اتحادیه بین المللی صیانت از طبیعت (IUCN) در سال ۲۰۲۲ قرار گرفته اند. گونه ها در این فهرست در سه طبقه در وضعیت بحرانی، در خطر انقراض و لطمه پذیر قرار دارند.

از حدود ۵۶۰ گونه پرنده لیست نیز ۶۲ گونه در فهرست گونه های درمعرض تهدید قرار می گیرند که از میان این تعداد ۳۵ گونه آبزی و کنارآبزی هستند.

بیشتر بخوانید:

گونه پرنده مهاجر در ایران در لیست گونه های در معرض تهدید قرار دارد

ایران به خاطر تنوع شرایط آب و هوایی و توپوگرافی قابل توجه، تنوع گیاهی بالایی نیز دارد، به شکلی که در کشورمان تا حالا ۸۰۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده است که از نظر تنوع و تعداد آنها، ۸۰ درصد گونه های گیاهی قاره اروپا را در بر می گیرند. همین طور می توانیم ادعا نماییم که در بین کشورهای خاورمیانه این تنوع گیاهان کم نظیر است. بطور مثال بعد از ترکیه ما دومین کشوری هستیم که به لحاظ تنوع گیاهی در خاورمیانه مطرح هستیم. از ۸۰۰۰ گونه بومی، ۱۸۰۰ گونه اندمیک یا انحصاری است. از طرف دیگر خیلی از گیاهان موجود در کشور ما ارزش دارویی، اقتصادی و زینتی دارند.

با وجود تنوع بالای گونه های جانوری و گیاهی در ایران، عوامل مختلفی آنها را تهدید می کند و گاهی به لبه پرتگاه انقراض برده است. تخریب زیستگاه یکی از عوامل موثر بر انقراض یک گونه است که شکل های مختلفی دارد. جاده کشی، معدن کاوی، چرای بی رویه، تغییر کاربری اراضی لطمه زیادی به زیستگاه های حیات وحش می زنند و از هم گسیختگی زیستگاه و جزیره ای شدن آن به صورتی که گونه در زیستگاه اسیر می شود را در پی دارد، در نتیجه برای جفت یابی و پیدا کردن طعمه گرفتار مشکل می شود.
تلفات جاده ای یکی از عوامل موثر بر رو به انقراض رفتن حیات وحش است. حدود ۵۰ درصد از تلفات گوشتخواران در رابطه با تصادفات جاده ای حاشیه مناطق حفاظت شده است چونکه حیوانات مجبور به خروج از زیستگاه می شوند و تصادف می کنند.

سگ های گله بلاصاحب به معضلی جدی برای گونه های جانوری تبدیل گشته اند. به عنوان نمونه گربه پالاس در ارتفاعات زندگی می کند. برمبنای نتیجه یک بررسی، سگ گله یکی از تهدیدات اصلی اینگونه است.

اختلاط ژنی هم برخی گونه ها را تهدید می کند با جفت گیری سگ با گرگ خاکستری، گرگاس متولد می شود. این اختلاط سبب از دست رفتن خلوص ژنتیک حیات وحش می شود. گربه اهلی هم در عمق مناطق زیست محیطی وجود دارد و با گربه وحشی جفت گیری می کند و در نتیجه خلوص ژنتیک گربه وحشی را از بین می برد.

گونه های مهاجم نیز یکی از تهدیدات گونه های بومی جانوری است. به عنوان نمونه راکون و نوتریا گونه های مهاجم هستند. راکون حتی در تهران دیده شده است و در بسیاری از زیستگاه های استان گیلان راکون وجود دارد. میمون «رزوس» هم یک گونه مهاجم است. اینگونه ها بصورت قاچاق وارد کشور می شوند. کسانی که آنها را می خرند؛ ممکنست بعد از مدتی از اینگونه ها خسته می شوند و آنها را یا به کلینیک حیات وحش یا ادارات کل محیط زیست استانها تحویل می دهند یا در طبیعت رها می کنند و به گونه های بومی لطمه می زنند.

گونه های گیاهی نیز با تهدیداتی مواجهند. برداشت بی رویه از اینگونه ها و شرایط اقلیمی که در کشور ما به وجود آمده و خشکسالی سبب نابودی خیلی از آنها شده است.

با توجه به عواملی که گونه های گیاهی و جانوری را تهدید می کنند. ما می توانیم به سهم خود در کاهش این خطرات موثر باشیم. شعار «بخشی از برنامه باش» که به عنوان شعار روز جهانی تنوع زیستی سال ۲۰۲۴ انتخاب شده است هم به این معناست که هر کس می تواند به نوبه خود نقشی برای حفظ تنوع زیستی و توقف روند از دست رفتن آن ایفا کند. در این شرایط می توانیم با اقداماتی مانند خودداری از ساخت و ساز در حوزه های طبیعی، احتیاط در رانندگی در جاده های نزدیک زیستگاه گونه های جانوری، خودداری از غذادهی به گربه ها و سگ های بلاصاحب و اجتناب از برداشت بی رویه گونه های گیاهی در حفظ تنوع زیستی کشور نقش ایفا نماییم.

بیشتر بخوانید:

شناسایی ۱۸۰۰ گونه گیاهی اختصاصی ایران
۷۵ گونه جانوری ایران در فهرست «سرخ»
رونمایی از شعار و لوگوی روز جهانی تنوع زیستی سال ۲۰۲۴

منبع: yescafe.ir